Ustawowe prawo zastawu frachtu na przewożonym towarze

W poniższym artykule w sposób zwięzły i praktyczny wyjaśniamy, co to oznacza dla firm transportowych, zleceniodawców i ich klientów.

Przepis ten ma zastosowanie zawsze, gdy do umowy przewozu znajduje zastosowanie prawo Republiki Federalnej Niemiec. Dotyczy to również przewozów transgranicznych, do których stosuje się Konwencję CMR, o ile do umowy w pozostałym zakresie ma zastosowanie prawo niemieckie i egzekwowanie prawa zastawu nie pozostaje w sprzeczności z Konwencją CMR.

Co reguluje § 440 niemieckiego Kodeksu handlowego?

Niemiecki Kodeks handlowy przyznaje przewoźnikowi ustawowe prawo zastawu na przekazanym towarze – w celu zabezpieczenia należności wynikających z umowy przewozu. Oznacza to, że dopóki towar znajduje się w posiadaniu przewoźnika, może on wstrzymać jego wydanie, jeśli zleceniodawca nie zapłaci wynagrodzenia.

1. Prawo zastawu w odniesieniu do konkretnej umowy przewozu

§ 440 niemieckiego Kodeksu handlowego przyznaje przewoźnikowi ustawowe prawo zastawu na powierzonych mu towarach w celu zabezpieczenia wierzytelności wynikających z danej umowy przewozu. Obejmuje to wszystkie wierzytelności wynikające z konkretnej umowy przewozu.

Jeśli nadawca nie jest właścicielem towaru, konieczna jest zgoda właściciela (osoby trzeciej) na przewóz tego towaru.

2. Prawo zastawu dla wierzytelności z bieżącej relacji handlowej

Prawo zastawu może również zabezpieczać wierzytelności z innych umów przewozu zawartych z tym samym nadawcą, pod warunkiem że:

• wierzytelności nie są sporne (przynajmniej do czasu ich dochodzenia),
• towar znajduje się we własności dłużnika.

To rozszerzone prawo zastawu służy zabezpieczeniu bieżącej relacji handlowej.

Powstanie prawa zastawu – przesłanki ustawowego prawa zastawu

Prawo zastawu powstaje z mocy prawa, jeśli:

• do umowy przewozu znajduje zastosowanie prawo niemieckie,
• została zawarta ważna umowa przewozu,
• towar znajduje się w posiadaniu przewoźnika,
• istnieje zabezpieczana wierzytelność wynikająca z umowy przewozu,
• nie ma umownego wyłączenia prawa zastawu ani pierwszeństwa prawa osoby trzeciej.

Prawo zastawu istnieje tak długo, jak długo towar znajduje się w posiadaniu przewoźnika. W momencie wydania towaru prawo zastawu wygasa.

Co właściwie obejmuje zastaw?

Zastaw obejmuje wszystkie przedmioty będące przedmiotem transportu, w tym opakowanie i dokumenty towarzyszące, pod warunkiem, że weszły one w posiadanie przewoźnika. Towary muszą podlegać egzekucji poprzez sprzedaż zastawu.

Co może zrobić przewoźnik w przypadku wystąpienia takiej sytuacji?

Jeśli płatność jest zaległa, przewoźnik może:

• odmówić wydania towaru („prawo zatrzymania”),
• zatrzymać towary jako zabezpieczenie,
• ewentualnie zrealizować zastaw – np. poprzez publiczną licytację zgodnie z §§ 1233 i nast. niemieckiego Kodeksu cywilnego.

Ważne: Przed realizacją zastawu zazwyczaj wymagane jest uprzednie ostrzeżenie o zastawie oraz wyznaczenie odpowiedniego terminu.

Ryzyka dla zleceniodawców i osób trzecich

Dla zleceniodawców, ale także dla odbiorców i właścicieli towarów, mogą wystąpić następujące ryzyka:

• w przypadku skutecznego skorzystania z prawa zastawu mogą wystąpić opóźnienia w dostawie, a nawet utrata towaru,
• Zastrzeżenie własności przez osoby trzecie nie chroni automatycznie przed realizacją zastawu, jeśli przewoźnik działał w dobrej wierze.

Zalecenia dla przedsiębiorstw

Dla przewoźników:

• Wykorzystywać prawo zastawu w sposób celowy – ale tylko w przypadku jasno udokumentowanych roszczeń,
• Dokumentować pisemne ostrzeżenie o zastawie i wyznaczenie terminu,
• regularnie poddawać wzory umów kontroli prawnej.

Dla zleceniodawców i odbiorców towarów:

• przestrzegać terminów płatności, aby uniknąć realizacji z zastawu,
• sprawdzać lub regulować klauzule dotyczące prawa zastawu w umowach.

Wniosek: Znaj prawo zastawu – unikaj konfliktów

Ustawowe prawo zastawu zgodnie z § 440 niemieckiego Kodeksu handlowego jest skutecznym, ustawowo uregulowanym środkiem nacisku w celu zabezpieczenia uzasadnionych roszczeń. Każdy przedsiębiorca mający do czynienia z frachtem – czy to jako nadawca, przewoźnik, czy odbiorca – powinien dokładnie znać przesłanki i granice tego prawa, aby chronić swoje prawa i unikać ryzyka.