Brak oryginalnych dokumentów – brak opłaty za fracht?

W codziennej praktyce można spotkać się z sytuacją, w której nadawca odmawia uiszczenia opłaty za fracht, powołując się na brak oryginalnych dokumentów. Jest to tym bardziej kłopotliwe, gdy po prawidłowym wykonaniu transportu firma transportowa wysłała oryginały dokumentów do nadawcy pocztą, jednak dochodzi do ich zagubienia w placówce poczty bądź w siedzibie nadawcy.

Jak przedstawia się sytuacja prawna?

Na podstawie umowy przewozu przewoźnik ma obowiązek przewieźć towar do miejsca docelowego. Zgodnie z § 420 niemieckiego kodeksu handlowego (Handelsgesetzbuch) opłatę za transport należy uiścić w momencie dostawy towaru. Jeżeli strony umowy nie zawarły specjalnego porozumienia dotyczącego terminu płatności opłaty za fracht, przewoźnik może wystawić fakturę i zażądać zapłaty niezwłocznie po dostarczeniu towaru.

Czy są możliwe odmienne porozumienia?

Od ustawowej regulacji terminu płatności można odstąpić w drodze indywidualnego porozumienia stron lub na mocy ogólnych warunków umowy.

Nadawca i przewoźnik uzgadniają zazwyczaj konkretny termin płatności opłaty za fracht, który ma być obliczany zgodnie z kalendarzem. Jeżeli takie postanowienie istnieje, strony są nim związane, a przewoźnik może zażądać zapłaty w uzgodnionym terminie płatności. Początek biegu terminu płatności często nie jest powiązany z dostawą towaru, ale z otrzymaniem dokumentów przewozowych, takich jak list przewozowy, dowód dostawy i dokument paletowy. Zasadniczo takie porozumie może być również zawarte w formie klauzuli w ogólnych warunkach handlowych, jeśli nadawcą jest przewoźnik lub spedytor, któremu te dokumenty są potrzebne do rozliczenia się z własnym klientem.

Jeżeli zgodnie z ogólnymi warunkami handlowymi zapłata opłaty frachtowej uzależniona jest od przedłożenia oryginałów pokwitowań, w pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy ogólne warunki handlowe faktycznie zostały skutecznie dołączone do umowy przewozu. W tym względzie wystarczającym jest, jeśli nadawca oświadczy przed zawarciem umowy przewozu, że umowa zostaje zawarta z zastrzeżeniem włączenia jego ogólnych warunków handlowych, a przewoźnik wyrazi na to zgodę w sposób wyraźny lub dorozumiany, nie zgłaszając sprzeciwu. Ponadto przewoźnik musi mieć zapewnioną możliwość zapoznania się z ogólnymi warunkami handlowymi.

Czy włączenie ogólnych warunków handlowych oznacza, że nadawca zawsze może odmówić uiszczenia opłat za fracht w przypadku braku oryginałów dokumentów?

Nawet jeśli ogólne warunki handlowe zostały skutecznie włączone do umowy przewozu, tego rodzaju uzgodnienie nie oznacza, że zatrzymanie ładunku ze względu na brak oryginalnych dokumentów jest zawsze dopuszczalne. Zgodnie z postanowieniem Sądu Krajowego w Wuppertalu z dnia 15 marca 2012 r. (sygn. akt 6 S 63/11) nadawcy nie wolno powoływać się na brakujące oryginały dokumentów zgodnie z zasadami dobrej wiary (§ 242 niemieckiego Kodeksu cywilnego (Bürgerliches Gesetzbuch)), jeżeli otrzymał wynagrodzenie frachtowe od własnego klienta i nie grożą mu żadne niekorzystne konsekwencje z uwagi na brak oryginałów pokwitowań. Jeśli oryginały dokumentów zostały utracone, opłaty frachtowe mogą być nadal dochodzone.