Umowa spedycyjna. Klasyfikacja prawna, odróżnienie od innych rodzajów umów i kwestie odpowiedzialności

Biorąc pod uwagę złożoność usług logistycznych, międzynarodowy wymiar wielu transakcji i ryzyko związane z transportem towarów, spedytorzy muszą zadbać o precyzyjne sformułowanie swoich umów, aby uniknąć sporów prawnych i zapewnić sprawne funkcjonowanie swojej działalności.

Podstawy prawne

1. niemiecki Kodeks handlowy (Handelsgesetzbuch, dalej jako: HGB)
2. Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (the Convention on the Contract for the International Carriage of Goods, CMR)
3. Standardowe warunki niemieckich spedytorów (Allgemeine Deutsche Spediteurbedingungen, ADSp)

Umowa spedycyjna

Umowa spedycyjna została prawnie zdefiniowana w § 453 HGB, zgodnie z którym umowa ta zobowiązuje spedytora do zorganizowania wysyłki towarów. Jak wskazuje § 454 HGB powyższe zobowiązanie obejmuje organizację całego łańcucha transportowego, w szczególności określenie środków transportu i trasy transportu (§ 454 ust. 1 pkt 1 HGB), selekcję wykonawców, zawarcie umów frachtu, przechowywania i spedycji wymaganych do wysyłki, a także udzielanie informacji i instrukcji wykonawcom (§ 454 ust. 1 pkt 2 HGB) oraz zabezpieczenie roszczeń odszkodowawczych (§ 454 ust. 1 pkt 3 HGB). Spedytor ma możliwość wykonania transportu samodzielnie i przy użyciu własnych środków transportu (§ 458 HGB). Jeśli skorzysta z tego uprawnienia, ma takie same prawa i obowiązki jak przewoźnik.

Umowa frachtu

Umowa frachtu została prawnie zdefiniowana w § 407 HGB:

„Na podstawie umowy frachtu przewoźnik jest zobowiązany do przewiezienia towaru do miejsca przeznaczenia i dostarczenia go tam odbiorcy”.

Głównym obowiązkiem przewoźnika jest transport towarów, tj. obowiązek przewiezienia towarów do miejsca przeznaczenia i dostarczenia ich tam odbiorcy w stanie nienaruszonym i we wskazanym terminie. W zamian nadawca musi zapłacić wynagrodzenie, tj. fracht.

Przepisy Konwencji CMR mają decydujące znaczenie dla transgranicznego transportu towarów między dwoma umawiającymi się państwami.

Prawne różnice pomiędzy wyżej wymienionymi rodzajami umów

Główna różnica polega na tym, że spedytor jest zobowiązany do zorganizowania transportu poprzez odpowiednie operacje wykonawcze, a nie, jak przewoźnik, do faktycznego transportu. Za umową spedycji przemawiają następujące okoliczności:

• użycie określenia „Umowa spedycyjna”
• zazwyczaj: Włączenie Standardowych Warunków Niemieckich Spedytorów (ADSp)
• brak listu przewozowego
• przejęcie załadunku i rozładunku

Ponieważ odpowiedzialność spedytora i przewoźnika została zrównana, rozróżnienie to stanie się mniej istotne w przyszłości.

Standardowa treść umowy

Skuteczna umowa w branży spedycyjnej powinna zawierać jasno określone warunki transportu, dostawy i wszelkich dodatkowych usług. Ważnymi elementami są tutaj definicja ról i obowiązków zaangażowanych stron (np. nadawcy, odbiorcy, spedytora), dokładny opis przewożonych towarów, terminy dostaw, warunki płatności i regulacje dotyczące odpowiedzialności. Ponadto wszelkie szczególne porozumienia, takie jak dotyczące transportu towarów niebezpiecznych lub szczególnych wymogów bezpieczeństwa, muszą być jasno określone.

Zagadnienia dotyczące odpowiedzialności spedytora

Odpowiedzialność w umowach spedycyjnych zależy od wielu czynników. Zazwyczaj spedytorzy starają się ograniczyć swoją odpowiedzialność za szkody, straty lub opóźnienia w dostawie, na które nie mają wpływu. Często odpowiedzialność jest ograniczona do pewnej maksymalnej kwoty, zgodnie z postanowieniami ADSp, wyłączeniami odpowiedzialności osób pomocniczych, karami umownymi lub poprzez wykupienie różnego rodzaju ubezpieczeń. Przy uzgadnianiu ograniczeń odpowiedzialności należy pamiętać, że są one zasadniczo dopuszczalne wyłącznie w drodze indywidualnego porozumienia i z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z § 466 HGB. Dotyczy to również sytuacji, w których porozumienia zawierane są w odniesieniu do większej liczby umów z tym samym kontrahentem.

Zdolność adaptacji i compliance

Dynamiczny charakter globalnych stosunków handlowych i ciągłe zmiany przepisów prawnych wymagają elastycznych struktur umownych, które można łatwo dostosować do zmieniających się warunków. Jest to szczególnie istotne w czasach zmian geopolitycznych, takich jak Brexit, lub gdy wprowadzane są nowe przepisy dotyczące ochrony środowiska. Zgodność z lokalnymi i międzynarodowymi przepisami, takimi jak podstawowe przepisy dotyczące ochrony danych lub przepisy celne, musi być uwzględniona w umowach i regularnie weryfikowana.

Wnioski

Sporządzanie umów w branży spedycyjnej jest trudnym, ale decydującym czynnikiem sukcesu i ochrony prawnej firm logistycznych.